Mentale gezondheid in het voetbal is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Vorige week namen profvoetballers Gregory van der Wiel en Ricardo Kishna de stap om naar buiten te treden met details over hun mentale gezondheid. Beiden gaven aan last te hebben gehad van paniekaanvallen en depressieve gevoelens. Er kwamen meteen mooie gesprekken op gang over hoe dapper het is dat ze deze privé-informatie delen. In deze blog wil ik het hebben over de mentale gezondheid van voetballers en hoe deze te verbeteren is.
LET OP: Het gaat hierbij om algemene uitspraken over de voetbalwereld, niet om specifieke spelers of clubs.
Het valt me op dat de mentale gezondheid van voetballers nog vaak als een persoonlijke verantwoordelijkheid wordt gezien. Iets “wat je gewoon zou moeten hebben”. Bovendien rust er een groot taboe op het delen van mentale uitdagingen. Voetballers worden geacht alles op orde te hebben. Dat komt aan de ene kant doordat ze voor fans en toeschouwers op een voetstuk worden geplaatst. Iemand die iets zó goed kan, die moet wel perfect zijn. Aan de andere kant zijn de verwachtingen van de clubs en bonden dusdanig hoog dat voetballers het idee hebben dat er geen ruimte voor hun persoonlijke problemen is.
Ik gebruik vaak het voorbeeld dat iemand met een gewone baan (die niet zo in het publieke domein ligt), wanneer iemand in zijn/haar directe omgeving komt te overlijden, het heel normaal vindt dat het werk (tijdelijk) onder de privésituatie lijdt. Dat is heel menselijk. Maar voor voetballers is die ruimte er vaak niet. Een voetballer die zich tijdelijk niet goed kan concentreren, omdat hij met deze heftige emoties moet omgaan wordt na een wedstrijd in diverse TV-programma’s beoordeeld. Als er éénmaal een etiket van ‘mentale zwakte’ aan je kleeft dan kom je daar niet zomaar meer vanaf. Voetballers lopen zo snel het risico om niet meer opgeroepen te worden voor Nationale selecties, hun basisplaats te verliezen of transfers aan zich voorbij te zien gaan. Dit terwijl deze klachten heel normaal zijn, vaak tijdelijk en bovendien in veel situaties te voorkomen.
Mentale gezondheid is niet iets dat er zomaar is, het is iets dat je opbouwt en moet onderhouden. Alle uitdagingen in het leven die ‘gewone’ mensen hebben komen bij voetballers net zo vaak voor. Waar het voor ‘gewone’ mensen af en toe nodig is om hulp te vragen en begeleiding te zoeken is dat voor voetballers niet anders. Sterker nog: met alle uitdagingen die het leven in de schijnwerpers en presteren onder enorme (politieke) druk met zich meebrengen zou mentale begeleiding voor voetballers standaard en continu aanwezig moeten zijn.
Mentale gezondheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Als we kijken naar de oorzaken die Van der Wiel en Kishna geven voor hun mentale problemen en de oorzaken die ik zelf in de praktijk tegenkom dan kunnen we die samenvatten in:
De grote druk om zich van hun beste kant te laten zien, ongeacht hoe ze zich voelden.
Emoties als frustratie, boosheid, teleurstellingen en verdriet of familiaire problemen hebben geen plaats bij de clubs en worden geacht thuisgelaten te worden. Op de korte termijn kan dit negatieve effecten hebben op de prestatie, zoals een afname van concentratie, motivatie en zelfvertrouwen en een versterking van de negatieve gevoelens). Het aan de kant schuiven en negeren van emoties zorgt op de lange termijn voor enorme stress en daarmee voor lichamelijke en psychische klachten, zoals paniekaanvallen, burn-out en depressie. Hier is er niet alleen sprake van een negatief effect op de prestatie, maar zelfs een negatief effect op iemands individuele gezondheid. Uit onderzoek van FIFPRO bleek vanwege COVID-19 22% van de Europese topvoetballers depressieve gevoelens te hebben. Dit percentage is een verdubbeling van daarvoor. Het geeft aan dat er veel meer mentale klachten bij voetballers zijn dan dat de meeste mensen denken.
Blessures.
Blessures kunnen voetballers onverwacht treffen en kunnen in sommige gevallen lang duren. Het leven van een voetballer kan in één keer volledig op zijn kop staan. Van een gestructureerd leven van elke dag trainen en in het weekend een wedstrijd naar een leven vol onzekerheid. Wanneer een blessure ernstig is en er weinig progressie in het herstelproces zit kunnen negatieve emoties zoals frustratie en boosheid de overhand krijgen. Dit is vanzelfsprekend niet goed voor iemands herstel en kan zelfs leiden tot verminderde inzet om de adviezen van specialisten op te volgen (therapietrouw). Hierdoor wordt een vicieuze cirkel gecreëerd.
Onzekerheden over de toekomst.
Dit past ook bij blessures, maar komt vaker voor in een voetbalcarrière. Daarom benoem ik deze apart. Voetballers hebben vaak continu onzekerheid over de toekomst. Tijdens de jeugdopleiding begint dit al. Ze worden er steeds aan herinnerd dat er een heleboel goede voetballers in Nederland rondlopen en dat er voor hun tien anderen te vinden zijn. Dit brengt de nodige druk met zich mee, maar ook grote onzekerheid. Want: speel je volgend seizoen nog wel bij deze club? Vinden ze je goed genoeg? Ben je een vaste waarde in de basis dan heb je wat meer zekerheid dan iemand die altijd reserve is, maar ook jij kan ineens worden gepasseerd voor een speler die nieuw bij de club is.
Deze druk en onzekerheid worden niet alleen door de club opgelegd, maar vaak ook door familie. Een potentiële profvoetballer in de familie hebben geeft de familie in potentie uitzicht op een beter leven. Er is immers veel succes en geld gemoeid met een profcarrière. Jonge spelers die elke dag met de stress en emoties die hierbij horen moeten omgaan zijn niet altijd te benijden.
Later, wanneer iemand officieel profvoetballer is blijft de onzekerheid bestaan. Een grote fout, een blessure, er liggen continu bedreigingen op de loer. Wanneer een voetballer een (grote) fout maakt tijdens een wedstrijd dan wordt deze na de wedstrijd door verschillende TV-programma’s benoemd, doorgelicht en uitgepluisd. Hij is de dag erna meteen hét gesprek bij de koffiemachine op het werk, miljoenen mensen praten erover en lachen erom. Wanneer een TV-analist bepaalt dat de voetballer de fout maakt, omdat “hij de druk niet aankan” dan kleeft er meteen een label “mentaal zwak” aan hem.
Einde van een carrière.
Aan het einde van zijn carrière kan de voetballer (net als alle sporters) in een zwart gat terechtkomen. Grote vragen als: “wie ben ik als ik geen voetballer ben?” en “wat moet ik nu met mijn leven?” steken de kop op. Ineens houdt het gestructureerde leven op en zijn er geen doelen of routines meer.
In al deze punten is er invloed van de persoonlijke omgeving van de voetballer, de bond, de club, de coaches, het team, de supporters en de pers. Als er zoveel invloed is op de mentale gezondheid van voetballers, waarom is het dan hun persoonlijke verantwoordelijkheid om hier goed mee om te gaan? Vooral de clubs kunnen hun invloed gebruiken om de mentale gezondheid van hun spelers te waarborgen, omdat zij elke dag met de spelers samenwerken.
Wat kun je als club verbeteren?
Investeer in mentale gezondheid zoals je ook in de fysieke gezondheid doet.
Geef spelers de individuele begeleiding die ze nodig hebben. Investeer niet alleen in het collectief. Het lastige aan een teamsport als voetbal is dat je te maken hebt met mentale uitdagingen van de individuen en van een team als geheel. Wat ik om mij heen zie gebeuren is dat clubs de nadruk leggen op het team wanneer ze mentale training of begeleiding aanbieden. Hoewel dit ook zeker nodig is behoeft de individuele mentale gezondheid meer aandacht. Met name jeugdopleidingen draaien om het opleiden van individuele spelers, niet om het opleiden van teams. Eis niet van je spelers dat ze mentaal sterk zijn, maar maak ze mentaal sterk! Dat kun je bijvoorbeeld op de volgende manieren doen:
1. Ondersteun spelers in hun ontwikkeling.
Mentale gezondheid is niet iets statisch, maar dynamisch. Het is continu in beweging. Volg de ontwikkeling van spelers en biedt ze de tools om die ontwikkeling op een positieve manier vorm te geven. Of je dit nu doet door sportpsychologen bij je club te betrekken en hen actief met de spelers aan de slag te laten gaan of je spelers de mogelijkheid biedt om buiten de club een sportpsycholoog in te schakelen is voor elke club (en soms zelfs per speler) een afweging.
2. Voorkomen is beter dan genezen.
Onderdrukte emoties, lange periodes van spanning en onzekerheid die geen aandacht krijgen zorgen op termijn voor heftige psychische klachten. Het geven van aandacht en ruimte aan deze emoties voorkomt de opbouw en uitbarsting later.
3. Zorg voor een open cultuur waarin ruimte is voor de mens achter de speler.
Voetballers zijn mensen, net als jij en ik. Mentale klachten komen bij mensen voor en dus ook bij voetballers. Bedenk je dat alle dingen in het leven waar jij soms mee worstelt ook leven bij voetballers. Hoe zou jij het vinden als iedereen een (negatieve) mening had over jou, omdat je daar mee worstelt? Gaat het daardoor beter of juist slechter? Zorg dat alles bespreekbaar is en zonder beoordeeld te worden kan worden aangekaart.
4. Voetballers zijn niet alleen voetballers.
Voetballers zijn ook vader, zoon, broer, echtgenoot. Elke rol heeft zijn eigen uitdagingen. Laat daar ruimte voor zijn. Leer ze dat hun identiteit uit meer facetten bestaat dan alleen voetballer zijn. Een mooi voorbeeld hiervan is Memphis Depay. Hij heeft naast zijn carrière als voetballer nog dromen in de muziekwereld. Door zijn identiteit op meerdere vlakken te ontwikkelen heeft hij minder onzekerheden over de toekomst. Hij weet dat hij ook nog andere dingen kan doen als hij geen voetballer meer is.
5. Mentale klachten, zoals angstgevoelens zijn normaal en horen erbij.
Zorg dat spelers elkaar steunen in wat ze meemaken in plaats van ze steeds tegenover elkaar te plaatsen als concurrenten.
Tot slot nog iets om als club in gedachten te houden:
Mentaal stabielere en sterkere spelers zijn meer geld waard.
Puur zakelijk gezien zijn er alleen maar voordelen aan het investeren in de mentale gezondheid van spelers. Spelers die mentaal beter in hun vel zitten, presteren beter en leveren dus direct meer op. Bovendien zullen ze gewilder zijn voor andere clubs en is er dus meer geld te verdienen bij een transfer. Het opleiden van een speler kost enorm veel geld en dus wil je alles doen om het rendement van je investering zo hoog mogelijk te maken, toch?
Wat kun je als speler doen?
1. Laat iemand je mentaal begeleiden.
Als de club (nog) geen mentale begeleiding heeft geregeld ga er dan actief naar op zoek. Samenwerken met een sportpsycholoog gaat je helpen om mentaal sterk te worden of te blijven. Zo kun je beter presteren en kun je problemen later in je carrière voorkomen. Klik hier voor meer informatie over het werk van een sportpsycholoog.
2. Mentale klachten zijn volkomen normaal.
Merk je dat je al klachten hebt? Gaat het allemaal niet zoals je zou willen dat het gaat? Weet dan dat de klachten die je hebt normaal zijn. Er zijn veel mensen (en voetballers) die met dezelfde klachten rondlopen. Jij bent ook maar een mens. Zie onderstaande quotes:
“Ik wil dit delen, omdat het een onderdeel van het leven is. Het maakt niet uit wie je bent, we zijn allemaal mensen en dit kan iedereen gebeuren.”
Gregory van der Wiel
“We zijn allemaal mannetjes, we willen allemaal voorop lopen. Dat is oké, dat heb ik misschien ook wel. Maar er zijn ook momenten waarop het minder gaat. Ik denk dat het heel belangrijk is om dat te delen. Om mensen het gevoel te geven dat meerderen dit hebben.”
Ricardo Kishna
“Voor de buitenwereld had ik alles. Veel geld, een Ferrari. Maar ik wilde mezelf van kant maken. Zo gek was ik.” “Het is niet alleen maar glitter and glamour. Voetballers zijn mensen, geen robots. Zij hebben ook gevoel en emoties.”
Andy van der Meijde
3. Neem contact op met een sportpsycholoog bij jou in de buurt.
Hoe sneller je om hulp vraagt, hoe sneller je het krijgt en hoe sneller je kunt opknappen. Klik hier om te ontdekken welke sportpsycholoog bij jou in de buurt werkt.
“Het erge is: je hebt het niet onder controle. Daarom vind ik het zo belangrijk om dit te vertellen. Als zoiets gebeurt, praat er dan over en vraag om hulp.”
Ricardo Kishna
Wil je meer weten over dit onderwerp of zou je zelf graag hulp krijgen? Blijf niet met je klachten rondlopen, maar praat erover. Bel mij gerust eens op via 06-36180436 of neem contact op via de website.
Praten over depressie met je naasten kan helpen. Kijk op 113.nl/depressie voor informatie en hulp bij depressie.
Leave a Comments